Naast inhoudelijke kennis over het recht worden ook andere vaardigheden steeds belangrijker in de legal branche. Hoe passen innovaties als legal tech in de juridische dienstverlening van de toekomst? De Hogeschool van Amsterdam verkent de mogelijkheden. Samen met studenten – de juristen van morgen – en diverse partners, waaronder Adapting en Wolters Kluwer Legal & Regulatory Nederland (LR). 

Zo’n driekwart van de studenten start met een rechtenstudie om advocaat te worden. Maar, zegt Joort Visser, docent en Minorcoördinator Legal Consultancy & Analytics op de Hogeschool van Amsterdam, dat word je niet met een hbo-opleiding. Lange tijd was er weinig ruimte voor hbo-juristen op de arbeidsmarkt. Veel werkgevers gaven de voorkeur aan universitaire opgeleide juristen. Die tijd verandert nu. Joort ziet de mogelijkheden nu groeien, mede dankzij de opmars die digitalisering en automatisering maakt in de juridische sector. “Wij willen daar als opleider op inspelen, om onze studenten optimaal voor te bereiden op hun toekomstige loopbaan. Een hbo-rechtendiploma is namelijk een volwaardig diploma om in de praktijk mee aan de slag te gaan.”

Daarom werkt de hogeschool samen met diverse partijen in de markt. Vanuit het Legal Tech Lab – een samenwerkingsverband tussen tien (grote) juridische dienstverleners en legal tech specialisten in Groot-Amsterdam – ontstond het idee om een nieuwe minor te ontwikkelen. Voor derdejaars studenten van de hbo-rechtenopleiding biedt de Hogeschool van Amsterdam sinds collegejaar 2019/2020 de minor Legal Consultancy & Analytics (LCA).

Nieuwe minor in legal tech

Een praktijkopdracht is een belangrijk onderdeel van het programma. Joort: “De minor moet een soort ‘generale repetitie’ vormen voor de stage. Door alvast te proeven hoe het is om voor een echte opdrachtgever te werken, hebben ze straks een vliegende start. Dus: in de eerste helft van het semester maken de studenten een analyse van een probleem in de praktijk. Vervolgens bedenken ze in groepjes een beslisboom of procesautomatisering die zou kunnen bijdragen om dat probleem op te lossen. Zij worden daarbij begeleid door onze praktijkpartners. Grote spelers in de juridische dienstverlening, zoals Wolters Kluwer LR, ARAG en SDU, en ook innovatieve ondernemers in legal tech, zoals Adapting.” Mark van Dorp, CEO en oprichter van Adapting, is trots een plek in het programma te hebben: “Het betekent concreet dat studenten ook met onze PaaS-oplossing – AdaptingLegal – processen leren automatiseren. Wij zijn ervan overtuigd dat de beslisboomtechnologie die wij gebruiken juristen kan helpen om processen te verbeteren en hun werk goed te doen. Voor studenten is het goed om tijdens hun opleiding alvast kennis te maken met dit soort technologieën. Vorig jaar was de samenwerking en minor wat ons betreft een succes, dit jaar wederom.”

Upcoming

Sjolle Wieringa is derdejaars student Rechten aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij koos heel bewust voor de minor LCA. “Legal tech is upcoming. Er liggen veel kansen in deze sector van het recht. Ik vond de praktijkgerichte gastcolleges interessant. Mensen die bezig zijn met innovatie in het recht delen een kijkje in wat ze doen en hoe ze dat doen. Het project voor een externe opdrachtgever – wat een nieuwe ervaring was voor mij – geeft  het programma een serieuzer karakter.”

Sjolle zette samen met twee medestudenten – en Adapting – zijn tanden in een vraagstuk voor Wolters Kluwer LR: wanneer heeft het zin om in beroep te gaan tegen ontslag in de proeftijd? “Mark van Adapting en Joy van Baren en Tessa Lust van Wolters Kluwer LR begeleidden ons hierbij, op een open en betrokken manier. Samen hebben we juridisch vooronderzoek gedaan en de vraag in stukjes opgedeeld, in subvragen die je met ja of nee kunt beantwoorden. Vervolgens tekenden we een beslisboom, die we hebben geconfigureerd met AdaptingLegal. Zo kwamen we tot een eindproduct. Gebruikers die de beslisboom doorlopen, krijgen uiteindelijk antwoord op hun vraag: kan ik wel of niet in beroep gaan tegen mijn ontslag? Aanvullend voegden we de mogelijkheid tot een geautomatiseerd verzoekschrift toe: na het invullen van diverse gegevens, moet er een op maat ingevuld verzoekschrift uit het systeem rollen. Klaar om in te dienen bij de werkgever in kwestie.” 

Wolters Kluwer LR investeert in toegankelijke informatievoorziening

Innovatie is belangrijk voor Wolters Kluwer Legal & Regulatory, leverancier van juridische informatie en oplossingen. Joy houdt zich hier als Manager Digital Accelerator Program volop mee bezig. Ze werkt met haar team aan InView; een nieuwe softwareoplossing die in plaats van een ‘digitale boekenkast’ te bieden, concrete antwoorden, content en juridische inzichten toont op thema, volgens de structuur van de wet en volgens het werkproces van juridisch professionals. “Want: als juristen in minder tijd betere inzichten kunnen vergaren uit beschikbare informatie, levert dat waarde voor hen op”, stelt Joy. “In tijd én kwaliteit.” In de vele interviews en observaties die Joy en haar team deden, viel op dat juridische professionals een breed scala aan applicaties gebruiken. Het kost ze veel tijd om daar steeds tussen te switchen. Daarom is InView een open platform dat gekoppeld kan worden met andere software. In dit kader werkt Joy al langer samen met Adapting. Zo ontstond ook het idee voor de praktijkopdracht samen met de studenten van de minor LCA.

De beslisboomtechnologie van AdaptingLegal kan informatie in InView per onderwerp beter toegankelijk maken in specifieke situaties en procedures. Dat blijkt uit een gezamenlijk experiment dat goed is uitgepakt. “Al snel kwamen we op het idee om ook een onderwerp uit te werken samen met studenten van de minor LCA”, vertelt Joy. “De studenten hebben hard gewerkt om het onderwerp helemaal uit te kleden, te categoriseren en interpreteren. Helaas hebben ze het niet gered binnen de tijd die ervoor stond. Voor ons bevestigt het direct de waarde van de oplossing waar we aan werken.”

Complexe klus

De opdracht moest – door de omvang en complexiteit – gaandeweg wat bijgesteld worden, toch is Sjolle tevreden met wat zijn groep uiteindelijk heeft opgeleverd. Hij kijkt ook met een goed gevoel terug op de minor en het project. “Je ziet wel eens op een website dat je een formulier kunt invullen en dan ‘automatisch’ op een antwoord of uitkomst komt. Voor de gebruiker voelt dat heel vanzelfsprekend, maar deze minor gaf me het inzicht dat er veel werk schuilgaat achter iets wat er aan de voorkant zo eenvoudig uitziet.”

Ook Joy vindt het waardevol dat opleidingen actief inzetten op innovatie. “Opleidingen zijn heel goed in het ‘afleveren’ van mensen met een goede kennis van het recht. In dit soort trajecten en projecten maken studenten daarnaast kennis met 21st century skills die óók belangrijk zijn in de juridische beroepspraktijk. Technische en commerciële vaardigheden, bijvoorbeeld. Voorheen leerden studenten dat soort dingen on the job, maar het is goed dat het onderwijs die kennis meegeeft aan studenten. Het brengt het recht in beweging.”

De jurist van de toekomst

De juridisch professionals van nu én morgen kunnen de ontwikkelingen het beste omarmen, vindt Joort. “Het gaat niet meer weg. Dus je kunt het maar beter in je voordeel (leren) gebruiken. In eerste instantie lijken het recht en de technologie hele verschillende werelden, maar dat valt eigenlijk wel mee. Het grappige is: de wet volgt als-dan relaties. Als aan een bepaalde voorwaarde in een wetsartikel voldaan wordt, treedt er een bepaald gerechtsgevolg in. Programmeren werkt precies zo, net als configureren in AdaptingLegal. Daarmee denk ik ook dat in de basis de vaardigheden van studenten die ze nodig hebben om verder te komen niet heel veel anders zijn geworden. Ze moeten nog steeds goed kunnen analyseren, ze moeten nieuwsgierig en onderzoekend zijn en ze moeten wat ze hebben uitgezocht op een bruikbare manier kunnen presenteren. Zij maken met hun kennis en vaardigheden het recht toegankelijk voor rechtzoekenden. Dat blijft allemaal hetzelfde.”

Heel veel kennis wordt gedigitaliseerd. Maar om die kennis op de juiste manier toe te passen, zijn mensen nodig. Joy: “De wereld is niet zwart of wit. Een algoritme kan niet alles. De mens ook niet. Om de juiste beslissingen te maken binnen de context, is menselijk beoordelend en empathisch vermogen vereist.” Kortom: de verwachtingen aan een jurist veranderen. Joort vult aan: “Digitale tools en algoritmes en de deskundigheid van de mens versterken elkaar, het komt kwaliteit en efficiëntie ten goede. Dat proberen we onze studenten bij te brengen.”

Sjolle ervaart dat ook zo. “Werk kan veel sneller én correcter gedaan worden als mens en computer met elkaar ‘samenwerken’. Een tool kan voor een proces bijvoorbeeld in enkele seconden duizenden e-mails doorzoeken op een bepaald stukje informatie, zoals vluchtgegevens. Een mens is uren aan het zoeken en lezen, waarschijnlijk met een minder nauwkeurig resultaat. Juristen voelen zich soms bedreigd door automatisering, maar ik denk dat dat niet nodig is. Sociaal contact en empathisch vermogen zijn namelijk in onze sector óók onmisbaar. De mens maakt de verdieping die een computer niet kan maken, ze vullen elkaar aan.”

Smaakt naar meer

De samenwerking krijgt absoluut een vervolg. Studenten komen in het vierde jaar in ieder geval (opnieuw) met legal tech in aanraking, in de verdieping: Legal and Control. Ook daarbij zijn de organisaties van het Legal Tech Lab betrokken, waaronder Adapting en Wolters Kluwer LR. Joy: “Ik vind het zelf altijd heel inspirerend om met studenten te werken. Je kan anderen echt iets leren én je leert er zelf ook heel veel van. Er komen altijd interessante ideeën, nieuwe of andere associaties of verrassende inzichten uit.” Er is voor iedereen iets te leren, dat is de grote meerwaarde van dit soort trajecten.

Met dank aan:

Sjolle Wieringa; Chassity Luppers; Nayla Hida | rechtenstudenten HvA
Joort Visser | Minorcoördinator Legal Consultancy & Analytics HvA
Tessa Lust | docent Arbeidsrecht Hogeschool Leiden & Wolters Kluwer LR
Joy van Baaren | Manager Digital Accelerator Program Wolters Kluwer LR
Mark van Dorp | CEO Adapting

Copywriter: Inge Gruiters | Swaans Communicatie